Boynun ön kısmında, gırtlak çıkıntısının hemen altında, soluk borusuna adeta ata biner gibi yerleşmiş, kelebeğe benzeyen küçücük bir organdan, tiroid bezinden söz etmek istiyorum bugün sizlere.
Tiroid bezinin ürettiği hormonlara tiroid hormonları denir. Bu hormonların üretimi normalden az ( hipotiroidi ), normal ( ötiroidi ) ya da normalden çok ( hipertiroidi ) olabilir.
Tiroid bezinin büyümesine guatr denir. Bu kelime, tiroid bezinin az ya da çok çalıştığı hakkında bilgi vermez. Guatrı olan bir kişinin tiroid fonksiyonları normal olabildiği gibi, az çalışan veya çok çalışan bir tiroid bezi de söz konusu olabilir.
Tiroid bezindeki büyüme, ancak ultrasonografi ile belirlenebilecek kadar az, ya da gözle görülebilecek elle muayene edilebilecek kadar belirgin olabilir.
Guatr birçok nedenle oluşabilir:
1. İyot eksikliği: Yurdumuzun toprakları ve yenilen içilen gıdalar iyot bakımından fakirdir. Bu eksikliği gidermek üzere ülkemizde üretilen tuzlara yeterince iyot katılmıştır. Vücuda daha fazla iyot alabilmek için tuz tüketimini arttırmak doğru değildir.
Vücuda yeteri kadar iyot alınamadığında beyinde bulunan bir organ olan hipofiz bezi devreye girer. Bu bez TSH adı verilen bir hormonu daha çok üreterek tiroid bezini uyarır. Bu uyarı kandaki iyotu daha fazla alabilmek üzere tiroid bezinin büyümesine yani guatr hastalığına yol açar.
2. Graves hastalığı bağışıklık sisteminin bir hastalığıdır. Bu hastalıkta tiroid bezinin daha çok tiroid homonu üretmesine neden olan bir iç karışıklık söz konusudur. Zehirli guatr ( hipertiroidizm ) dendiğinde akla gelen hastalık budur.
3. Hashimoto hastalığı da tıpkı Graves hastalığı gibi bağışıklık sisteminin bir hastalığıdır. Bu hastalıkta Graves hastalığının tersine, tiroid hormonu üretimi zamanla azalır. Yani tiroid tembelliği ( hipotiroidi ) oluşur. Tiroid tembelliğinin en sık nedeni budur.
4. Çok nodüllü guatr ( Multi nodüler guatr ) tiroid bezinde katı ya da içi sıvı ile dolu yumrular oluşması demektir. Sebebi çoğu kez bilinmez. Bazı hastalarda iyot eksikliğinin ve genetik faktörlerin etkili olabileceği düşünülmektedir. Bu tür guatr hastalarının bir kısmında fazla tiroid hormonu üretilirken ( Zehirli multi nodüler guatr ) bir kısmında ise üretim normaldir.
5. Tek nodüllü guatr genellikle iyi huyludur.
6. Tiroid kanserine iyi huylu tiroid nodüllerine oranla çok daha seyrek rastlanır.
7. Hamilelik sırasında kanda artan HCG isimli bir hormon nedeniyle tiroid bezi hafifçe büyür.
8. Subakut tiroidit ( De Quervain tiroiditi ) ağrılı bir guatr türüdür. Tiroid bezinde mikrobik olmayan bir yangı söz konusudur. Başlangıcında kana karışan tiroid hormonları nedeniyle zehirli guatr bulguları ve ateş vardır. Zamanla tiroid dokusunda az ya da çok harabiyet oluştuğu için tiroid tembelliğine neden olabilir.
9. Amiodoron ve Lityum içeren ilaçlar guatr nedeni olabilir.
10. Baş, boyun veya göğüs bölgesine uygulanan radyo aktif ışın tedavileri de guatr nedenleri arasındadır.
Guatr tanısı konmuş olan hastada hiçbir belirti olmayabilir. Ya da şu belirtilerden bazıları görülebilir: Boğazda bir şişlik, sıkıntı hissi, öksürük, ses kısıklığı, nefes darlığı.
Guatrın yanı sıra kanda tiroid hormonlarının az ya da çok olmasına göre değişen belirtiler de olabilir. Bazı guatrlı hastalarda ise kanda tiroid hormon düzeyi normal olabilir.
Tedavi planlanırken hem tiroid bezinin az veya çok çalışıyor olmasına, hem de varsa nodüllerin iyi huylu olup olmadıklarına bakılır. Tiroid nodüllerinin iyi huylu nodül mü yoksa kanser mi olduğunu belirlemek üzere biopsi yapılması gerekebilir. Hangi tür nodüllere biopsi yapılacağına bu konuda yayınlanan kılavuzlardan yararlanarak hastanın hekimi karar vermelidir.
